Διημερίδα υπο την αιγιδα του δ.σ.π. για το Αυτοκινητικό Ατύχημα και την Ιδιωτική Ασφάλιση-
Πρόσφατες εξελίξεις στο Δίκαιο των Τροχαίων Ατυχημάτων
του Ηλία Ι. Κλάππα,
Δικηγόρου Πειραιά,
Μέλους Δ.Σ. του Δ.Σ.Π.
1 Ο Δικηγορικός Σύλλογος Πειραιά σε συνεργασία με την Ένωση Νομικών Δικαίου Ιδιωτικής Ασφάλισης Αστικής Ευθύνης Τροχαίων Ατυχημάτων (ΕΝΔΙΑΑΕΤΑ) διοργάνωσαν στις 2 και 3 Νοεμβρίου 2012 επιστημονική διημερίδα με θέμα «Αυτοκινητικό Ατύχημα – Ιδιωτική Ασφάλιση».
Στις εργασίες της διημερίδας που πραγματοποιήθηκαν στο εκθεσιακό κέντρο του ΟΛΠ στον Πειραιά, συμμετείχε πλήθος Δικαστικών, με έντονη την παρουσία Αρεοπαγιτών εν ενεργεία και επί τιμή, καθώς και Καθηγητών Πανεπιστημίου και Δικηγόρων και αναπτύχθηκε ζωντανός διάλογος με ενδιαφέρουσες παρεμβάσεις σε θέματα που αφορούν το ασφαλιστικό δίκαιο και την ιδιωτική ασφάλιση, το ποινικό δίκαιο στις περιπτώσεις τροχαίων ατυχημάτων, καθώς και τις αστικές και δικονομικές πλευρές των τροχαίων ατυχημάτων.
Δυσάρεστη εντύπωση προκάλεσε η παντελής απουσία της νεοεκλεγμένης Διοίκησης του Πρωτοδικείου Πειραιά και του Εφετείου Πειραιά, καθώς και Δικαστών του Πειραιά που δικάζουν υποθέσεις αυτοκινητικών ατυχημάτων με τιμητική εξαίρεση ορισμένων νέων Δικαστών του Ειρηνοδικείου Πειραιά.
Η αναπάντεχη αυτή απουσία των Διοικήσεων των Δικαστηρίων του Πειραιά και των Δικαστών που υπηρετούν σε αυτά σε μία διημερίδα που διοργάνωσε με μεγάλη φροντίδα ο Δικηγορικός Σύλλογος στην πόλη τους, δεν μείωσε την επιτυχία του Συνεδρίου, μετρίασε, όμως, τη δυνατότητα γόνιμου διαλόγου και ανταλλαγής απόψεων πάνω σε σημαντικά και επίκαιρα επιστημονικά θέματα που απασχολούν τους νομικούς της πράξης, Δικαστές και Δικηγόρους, στο πεδίο των τροχαίων ατυχημάτων.
2 Σημειώνεται ότι η διημερίδα αυτή είναι η 4η που διοργανώνεται για τα τροχαία ατυχήματα και την ιδιωτική ασφάλιση από την Ε.Ν.Δ.Ι.Α.Α.Ε.Τ.Α., η σημασία δε των πορισμάτων της, όπως έχει αποδειχθεί, ξεπερνάει τα στενά όρια ενός συνεδριακού κέντρου και έχει ευρύτερη απήχηση.
Είναι αξιοσημείωτο ότι ένα από τα κεντρικά θέματα που είχαν απασχολήσει την 3η Επιστημονική Διημερίδα που είχε διοργανωθεί στις 1 και 2 Οκτωβρίου 2011 στο Ναύπλιο ήταν η επέκταση του τέλους δικαστικού ενσήμου και στις απλώς αναγνωριστικές αγωγές με τη διάταξη του άρθρου 70 του ν.3994/2011, καθώς και τα ζητήματα διαχρονικού δικαίου σχετικά με την εφαρμογή της διάταξης αυτής. Παρότι η ρύθμιση είχε μόλις εισαχθεί, δεδομένου ότι ο ν.3994/2011 είχε δημοσιευτεί στις 25-7-2011, η αντίδραση της μεγάλης πλειοψηφίας του νομικού κόσμου, η οποία εκδηλώθηκε με τρόπο επιστημονικά τεκμηριωμένο και στην ανωτέρω διημερίδα, οδήγησε στην άμεση τροποποίηση της διάταξης του άρθρου 70 του ν.3994/2011, με το άρθρο 21 του ν.4055/2012.
Με το άρθρο 21 παρ.1 του ν.4055/2012 εξαιρέθηκαν της υποχρέωσης καταβολής δικαστικού ενσήμου οι αναγνωριστικές αγωγές που αφορούν τις διαφορές των άρθρων 663, 677, 681Α και 681Β ΚΠολΔ, καθώς και οι αγωγές για την εξάλειψη υποθήκης και προσημείωσης και εκείνες που αφορούν την ακύρωση πλειστηριασμού. Επίσης, με το άρθρο 21 παρ.2 του ν.4055/2012 επιλύθηκαν κατά τρόπο επιστημονικά ορθό τα ζητήματα διαχρονικού δικαίου που έθετε η μεταβατική διάταξη του άρθρου 72 παρ.14 του ν.3994/2011 και προβλέφθηκε ότι η διάταξη του άρθρου 70 ν.3994/2011 δεν εφαρμόζεται, και άρα δεν υπάρχει υποχρέωση καταβολής δικαστικού ενσήμου, στις αγωγές εκείνες που ασκήθηκαν ως καταψηφιστικές πριν από την έναρξη ισχύος του και τράπηκαν σε αναγνωριστικές εν όλω ή εν μέρει μετά την έναρξη ισχύος του.
3 Τα θέματα που κυριάρχησαν στην πρόσφατη Διημερίδα του Νοεμβρίου 2012 που έγινε στον Πειραιά υπό την αιγίδα του Δικηγορικού Συλλόγου Πειραιά αφορούσαν, μεταξύ άλλων,
ΠΡΩΤΟΝ, το επιστημονικά ενδιαφέρον και διαρκώς εριζόμενο ζήτημα που γεννά το άρθρο 7 ν.489/1976 σχετικά με το ποιος θεωρείται τρίτος σε τροχαίο ατύχημα και άρα δεν δικαιούται αποζημίωση.
Το θέμα εισηγήθηκε η Αεροπαγίτης και Πρόεδρος της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων Βασιλική Θάνου-Χριστοφίλου και αποτέλεσε αντικείμενο αξιοσημείωτων παρεμβάσεων από τον ε.τ. Δικηγόρο Πάτρας Γεώργιο Αμπατζή και τον Καθηγητή Πανεπιστημίου Ιωάννη Ρόκα, ο οποίος χαρακτήρισε τη συγκεκριμένη διάταξη απολίθωμα μιας άλλης εποχής και προέτρεψε σε νομοθετική παρέμβαση για την τροποποίησή της, ώστε να μην παραμείνουν ασφαλιστικά ακάλυπτοι ο ιδιοκτήτης και ο αντισυμβαλλόμενος του ασφαλιστή, όταν δεν οδηγούν οι ίδιοι το αυτοκίνητο
ΔΕΥΤΕΡΟΝ, η τύχη της ασφαλιστικής ευθύνης από αυτοκινητικό ατύχημα σε περίπτωση κληρονομικής διαδοχής του δράστη από το θύμα, με εισηγητή τον Αναπληρωτή Καθηγητή Κ.Χριστοδούλου.
ΤΡΙΤΟΝ, η επικράτηση της αρχής της συνετούς οδήγησης έναντι της αρχής της εμπιστοσύνης στο πεδίο των τροχαίων ατυχημάτων τόσο στο αστικό δίκαιο όσο και στο ποινικό δίκαιο, θέμα που εισηγήθηκε ο υπογράφων. Μετά την εισαγωγή του ΚΟΚ του 1977, κρίθηκε ότι προστατευόμενο αγαθό στην οδική κυκλοφορία είναι, πρωτίστως, η ζωή και η υγεία όσων συμμετέχουν σε αυτήν και, δευτερευόντως, η εύρυθμη και άνετη κυκλοφορία. Νομοθετικό θεμέλιο της αρχής της συνετούς οδήγησης είναι η διάταξη του άρθρου 12 παρ.1 του ΚΟΚ, εξειδικεύσεις δε της αρχής αυτής συναντώνται σε πολλές διατάξεις του ΚΟΚ, οι οποίες επιβάλλουν στον οδηγό να λαμβάνει πρόσθετα μέτρα επιμέλειας, ώστε να αντιμετωπίσει πιθανή αντικανονική συμπεριφορά των άλλων μετεχόντων στην κυκλοφορία προς αποφυγή εμπλοκής σε ατύχημα
ΤΕΤΑΡΤΟΝ, η δέσμευση του πολιτικού Δικαστηρίου από την ποινική απόφαση, που εισηγήθηκε ο Αεροπαγίτης Π.Ρουμπής και οι εξελίξεις στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας μετά το ν.4043/2012, που εισηγήθηκε η δικηγόρος Μαρινέττα Γούναρη –Χατζησαράντου.
ΠΕΜΠΤΟΝ, θέματα αστικής ευθύνης εκ τροχαίων ατυχημάτων όπως η ευθύνη του εποπτεύοντος από την εμπλοκή εποπτευόμενου σε ατύχημα (άρθρο 923 ΑΚ), το οποίο εισηγήθηκε ο ε.τ. Αντιπρόεδρος Α.Π. Αθ.Κρητικός, ο επιμερισμός της ευθύνης σε περιπτώσεις εμπλοκής πολλών προσώπων σε αυτοκινητικό ατύχημα, με εισηγητή τον ε.τ. Αεροπαγίτη Κ.Βαλμαντώνη, το συντρέχον πταίσμα του ζημιωθέντος στην πρόκληση του ατυχήματος και στην έκταση της ζημίας, με εισηγητή τον Αεροπαγίτη Β.Λαμπρόπουλο και ζητήματα που συνδέονται με την αστική ευθύνη κατά το νόμο ΓπΝ/1911, που εισηγήθηκε ο δικηγόρος Γ.Μανουσάκης.
ΕΚΤΟΝ, τα δικονομικά θέματα που αφορούν στην προβολή πραγματικών ισχυρισμών στον πρώτο και δεύτερο βαθμό στις αυτοκινητικές διαφορές, καθώς και τα δικονομικά ζητήματα που συνδέονται με το δεδικασμένο της απόφασης που επιδικάζει αποζημίωση από αυτοκινητικό ατύχημα, με εισηγητές τον Καθηγητή Π.Αρβανιτάκη και τον Επίκουρο Καθηγητή Σπ.Τσαντίνη αντίστοιχα.
ΕΒΔΟΜΟΝ, η χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης και λόγω ψυχικής οδύνης, θέμα που εισηγήθηκε ο ε.τ. Αεροπαγίτης Κ.Βαλμαντώνης.
ΟΓΔΟΟΝ, αξιώσεις αποζημίωσης από τροχαίο ατύχημα κατά το Αγγλικό Δίκαιο, που εισηγήθηκε ο Δικηγόρος Ι.Κωλέττης.
4 Από τη διημερίδα και την επιστημονική συζήτηση που αναπτύχθηκε δεν μπορούσε, ασφαλώς, να απουσιάζει το θέμα του καθεστώτος του Επικουρικού Κεφαλαίου μετά την ψήφιση του εντελώς πρόσφατου ν.4092/2012, ο οποίος είχε ψηφιστεί λίγες μόνο ημέρες πριν τη Διημερίδα και δημοσιεύθηκε λίγες ημέρες μετά από αυτήν, στις 8-11-2012 (ΦΕΚ Α΄ 220).
Με το άρθρο 4 του νόμου αυτού μειώνεται η ευθύνη του Επικουρικού Κεφαλαίου, καθώς
(α) παύει πλέον να αποζημιώνει σε περιπτώσεις ατυχημάτων που προκαλούνται από πρόθεση,
(β) καθιερώνεται ανώτατο πλαφόν σε μόλις 6.000 ΕΥΡΩ ανά δικαιούχο για τη χρηματική ικανοποίηση λόγω ψυχικής οδύνης που καταβάλλει το Επικουρικό Κεφάλαιο σε όλες τις περιπτώσεις ευθύνης του (άγνωστο αυτοκίνητο, ανασφάλιστο αυτοκίνητο, πτώχευση-ανάκληση άδειας ασφαλιστή),
(γ) καθιερώνεται ανώτατο πλαφόν αποζημίωσης από το Επικουρικό Κεφάλαιο στο ποσό των 100.000 ΕΥΡΩ στις περιπτώσεις πτώχευσης-ανάκλησης άδειας ασφαλιστή και, μάλιστα, με σταδιακή ποσόστωση από το πρώτο ευρώ. Προβλέπεται επαύξηση της ανωτέρω αποζημίωσης σε πρόσωπα που υπέστησαν αναπηρία, με βάση Υπουργική Απόφαση και μετά από γνώμη του Κέντρου Πιστοποίησης Αναπηρίας (ΚΕΠΑ)
Επίσης, με το ίδιο άρθρο καθιερώνεται αναδρομικότητα των ρυθμίσεων αυτών για όσες αξιώσεις δεν έχουν επιδικαστεί με οριστική δικαστική απόφαση και προβλέπεται αναστολή κάθε αναγκαστικής εκτέλεσης σε βάρος του Επικουρικού Κεφαλαίου μέχρι την 31-12-2016.
Κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου υπήρξε έντονη κριτική στις διατάξεις αυτές που γεννούν τεράστια ζητήματα συνταγματικότητας και αντίθεσης με το Κοινοτικό Δίκαιο και την ΕΣΔΑ, όπως άλλωστε διαπίστωσε και η Επιστημονική Επιτροπή της Βουλής στην Έκθεσή της επί του Νομοσχεδίου.
Επιλογικά, πρέπει να σημειωθεί ότι στο διάστημα που διέδραμε από το Συνέδριο μέχρι σήμερα έχουν ήδη εκδοθεί δικαστικές αποφάσεις που κρίνουν ανίσχυρες τις διατάξεις του άρθρου 4 του ν.4092/2012 για το καθεστώς του Επικουρικού Κεφαλαίου. Αναφερόμαστε στις αποφάσεις 3903/2012 και 3905/2012 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών (Δικαστής Αν.Λόλα) και 3941/2012 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών (Δικαστής Χαρ.Σεβαστίδης), με τις οποίες οι ανωτέρω διατάξεις κρίθηκαν ότι αντίκεινται στο Σύνταγμα (άρθρο 17), στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και στις Κοινοτικές Οδηγίες που ρυθμίζουν την ύπαρξη και το καθεστώς του Επικουρικού Κεφαλαίου.
Οι εξελίξεις αυτές αποδεικνύουν για μία ακόμη φορά ότι η επιστημονική συζήτηση ακόμη και για μόλις ψηφισμένες διατάξεις και ρυθμίσεις ουδέποτε χάνει τη σημασία και την επικαιρότητά της.